ÖZET
Amaç:
Yetişkin bireylerin sağlıklı beslenmeye ilişkin tutum ve Akdeniz diyetine (AD) uyumlarının kan biyokimyasal parametreleri [açlık kan glikozu, HbA1c, trigliserit, total kolesterol, yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL)-kolesterol, düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL)-kolesterol, aspartat aminotransferaz (AST), alanin aminotransferaz (ALT) ve kreatinin] ve antropometrik ölçümleri [vücut ağırlığı, boy uzunluğu, beden kütle indeksi (BKİ), bel/boy oranı, vücut yağ ağırlığı ve yüzdesi] ile ilişkisini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır.
Yöntemler:
Çalışma 15 Aralık 2021-15 Haziran 2022 tarihleri arasında Gaziosmanpaşa Belediyesi Engelsiz Yaşam ve Dayanışma Merkezi’ne diyetisyen hizmeti için başvuran 20-64 yaş arası 120 (30 erkek, 90 kadın) gönüllü birey ile yürütülmüştür. Çalışmaya katılan bireylere sosyodemografik özelliklerini, beslenme alışkanlıklarını, öğün düzeni ve sıklıklarını irdeleyen 48 soruluk anket formu, besin tüketim sıklığı, 14 sorudan oluşan AD uyum ölçeği ve 21 sorudan oluşan sağlıklı beslenmeye ilişkin tutum ölçeği yüz yüze görüşme yöntemi ile uygulanmıştır.
Bulgular:
Erkek bireylerde AD’ye uyum arttıkça vücut yağ yüzdesi ve ağırlığı, bel/boy oranı, trigliserit, total ve LDL-kolesterol, AST ve ALT değerleri istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde azalırken, HDL-kolesterol değeri istatistiksel olarak anlamlı şekilde artmıştır (p<0,05). Kadın bireylerde AD’ye uyum arttıkça BKİ, vücut yağ yüzdesi ve bel/boy oranı ile vücut yağ ağırlığı, trigliserit, total ve LDL-kolesterol ile ALT değerleri istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde azalmıştır (p<0,05).
Sonuç:
Sonuç olarak yetişkin bireylerde AD’ye uygun bir beslenme modeli, antropometrik ölçümler ve kan biyokimyasal parametreleri üzerinde olumlu bir etki yaratmaktadır. AD çeşitli hastalalıkların önlenmesinde koruyucu bir beslenme modeli olarak değerlendirilebilir.
References
1
WHO (2006, Ekim). Constitution of the World Health Organization. Available from: https://www.who.int/publications/m/item/constitution-of-the-world-health-organization
2
Blázquez Abellán G, López-Torres Hidalgo JD, Rabanales Sotos J, López-Torres López J, Val Jiménez CL. Alimentación saludable y autopercepción de salud [Healthy eating and self-perception of health]. Aten Primaria 2016;48:535-42.
3
Barrios-Vicedo R, Navarrete-Muñoz EM, García de la Hera M, González-Palacios S, Valera-Gran D, Checa-Sevilla JF, et al. Una menor adherencia a la dieta Mediterránea se asocia a una peor salud auto-percibida en población universitaria [A lower adherence to Mediterranean diet is associated with a poorer self-rated health in university population]. Nutr Hosp 2015;31:785-92.
4
Cena H, Calder PC. Defining a healthy diet: evidence for the role of contemporary dietary patterns in health and disease. Nutrients 2020;12:334.
5
Guasch-Ferré M, Merino J, Sun Q, Fitó M, Salas-Salvadó J. Dietary Polyphenols, Mediterranean Diet, Prediabetes, and Type 2 Diabetes: A Narrative Review of the Evidence. Oxid Med Cell Longev 2017;2017:6723931.
6
Kafeshani M, Janghorbani M, Salehi R, Kazemi M, Entezari MH. Dietary approaches to stop hypertension influence on insulin receptor substrate-1gene expression: A randomized controlled clinical trial. J Res Med Sci 2015;20:832-7.
7
Martínez-González MÁ, Hershey MS, Zazpe I, Trichopoulou A. Transferability of the Mediterranean Diet to Non-Mediterranean Countries. What Is and What Is Not the Mediterranean Diet. Nutrients 2017;9:1226.
8
Keys A. Mediterranean diet and public health: personal reflections. Am J Clin Nutr 1995;61(Suppl 6):1321-3.
9
Trichopoulou A, Martínez-González MA, Tong TY, Forouhi NG, Khandelwal S, Prabhakaran D, et al. Definitions and potential health benefits of the Mediterranean diet: views from experts around the world. BMC Med 2014;12:112.
10
Dernini S, Berry EM. Mediterranean Diet: From a Healthy Diet to a Sustainable Dietary Pattern. Front Nutr 2015;2:15.
11
Caradonna F, Consiglio O, Luparello C, Gentile C. Science and Healthy Meals in the World: Nutritional Epigenomics and Nutrigenetics of the Mediterranean Diet. Nutrients 2020;12:1748.
12
Tosti V, Bertozzi B, Fontana L. Health Benefits of the Mediterranean Diet: Metabolic and Molecular Mechanisms. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2018;73:318-26.
13
Gönder M, Akbulut G. Current Mediterranean diet and potential health effects: review. Turkiye Klinikleri J Health Sci 2017;2:110-20.
14
Fresán U, Sabaté J. Vegetarian Diets: Planetary Health and Its Alignment with Human Health. Adv Nutr 2019;10(Suppl 4):380-8.
15
Aşit M. Yetişkin bireylerde Akdeniz diyet skoru ile beslenme alışkanlıkları ve antropometrik ölçümler arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi. 2019. (yıl 2018 yazıyor ama kaynakta 2019 https://dspace.trakya.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/trakya/3068/0159591.pdf?sequence=1
16
Kündeş H. Tip 2 diyabetli hastalarda Akdeniz diyeti ve dash diyetine uyumun glisemik kontrol üzerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi. 2019.
17
Romagnolo DF, Selmin OI. Mediterranean diet and prevention of chronic diseases. Nutrition 2017;52:208-22.
18
D’Innocenzo S, Biagi C, Lanari M. Obesity and the Mediterranean Diet: A Review of Evidence of the Role and Sustainability of the Mediterranean Diet. Nutrients 2019;11:1306.
19
Kalkuz S, Demircan A. Yetişkinlerde Akdeniz diyetine uyumun vücut kompozisyonu, kan parametreleri ve yaşam kalitesi üzerine etkileri. Lisansüstü Tıp Dergisi 2021;97:798-802.
20
Lampignano L, Zupo R, Donghia R, Guerra V, Castellana F, Murro I, et al. Relationship among adherence to the Mediterranean diet and anthropometric and metabolic parameters in subjects with obesity. Endocr Metab Immune Disord Drug Targets 2021;21:1613-9.
21
Di Renzo L, Cioccoloni G, Falco S, Abenavoli L, Moia A, Sinibaldi Salimei P, et al. Influence of FTO rs9939609 and Mediterranean diet on body composition and weight loss: a randomized clinical trial. J Transl Med 2018;16:308.
22
Mattei J, Sotos-Prieto M, Bigornia SJ, Noel SE, Tucker KL. The Mediterranean Diet Score Is More Strongly Associated with Favorable Cardiometabolic Risk Factors over 2 Years Than Other Diet Quality Indexes in Puerto Rican Adults. J Nutr 2017;147:661-9.
23
Torpil H. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik bölümü öğrencilerinin antropometrik ölçümleri ile Akdeniz diyeti ve beslenme alışkanlıkları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Tekirdağ: Namık Kemal Üniversitesi. 2017.
24
Steffen LM, Van Horn L, Daviglus ML, Zhou X, Reis JP, Loria CM, et al. A modified Mediterranean diet score is associated with a lower risk of incident metabolic syndrome over 25 years among young adults: the CARDIA (Coronary Artery Risk Development in Young Adults) study. Br J Nutr 2014;112:1654-61.
25
Rumawas ME, Meigs JB, Dwyer JT, McKeown NM, Jacques PF. Mediterranean-style dietary pattern, reduced risk of metabolic syndrome traits, and incidence in the Framingham Offspring Cohort. Am J Clin Nutr 2009;90:1608-14.
26
Özata Uyar G, Beyaz Coşkun A, Gökalp G, Köksal E. Association of Mediterranean diet and anthropometric measures with quality of life in coronary artery disease patients. Nutr Hosp 2019;36:674-80.
27
Romaguera D, Norat T, Mouw T, May AM, Bamia C, Slimani N, et al. Adherence to the Mediterranean diet is associated with lower abdominal adiposity in European men and women. J Nutr 2009;139:1728-37.
28
Panagiotakos DB, Chrysohoou C, Pitsavos C, Stefanadis C. Association between the prevalence of obesity and adherence to the Mediterranean diet: the ATTICA study. Nutrition 2006;22:449-56.
29
Vitale M, Masulli M, Calabrese I, Rivellese AA, Bonora E, Signorini S, et al. Impact of a Mediterranean Dietary Pattern and Its Components on Cardiovascular Risk Factors, Glucose Control, and Body Weight in People with Type 2 Diabetes: A Real-Life Study. Nutrients 2018;10:1067.
30
Mistretta A, Marventano S, Antoci M, Cagnetti A, Giogianni G, Nolfo F, et al. Mediterranean diet adherence and body composition among Southern Italian adolescents. Obes Res Clin Pract 2017;11:215-26.
31
Rees K, Takeda A, Martin N, Ellis L, Wijesekara D, Vepa A, et al. Mediterranean-style diet for the primary and secondary prevention of cardiovascular disease. Cochrane Database Syst Rev 2019;3:CD009825.
32
Barnaba L, Intorre F, Azzini E, Ciarapica D, Venneria E, Foddai MS, et al. Evaluation of adherence to Mediterranean diet and association with clinical and biological markers in an Italian population. Nutrition 2020;77:110813.
33
Dağoğlu İ. Preobez ve obez kadınlarda beden kütle indeksi ile Akdeniz diyeti kalite indeksi ve diyet kalite ölçeği arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi. 2019.
34
Meslier V, Laiola M, Roager HM, De Filippis F, Roume H, Quinquis B, et al. Mediterranean diet intervention in overweight and obese subjects lowers plasma cholesterol and causes changes in the gut microbiome and metabolome independently of energy intake. Gut 2020;69:1258-68.
35
Fitó M, Estruch R, Salas-Salvadó J, Martínez-Gonzalez MA, Arós F, Vila J, et al. Effect of the Mediterranean diet on heart failure biomarkers: a randomized sample from the PREDIMED trial. Eur J Heart Fail 2014;16:543-50.
36
Carter SJ, Roberts MB, Salter J, Eaton CB. Relationship between Mediterranean Diet Score and atherothrombotic risk: findings from the Third National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES III), 1988-1994. Atherosclerosis 2010;210:630-6.
37
Sangouni AA, Hassani Zadeh S, Mozaffari-Khosravi H, Hosseinzadeh M. Effect of Mediterranean diet on liver enzymes: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Br J Nutr 2022;128:1231.
38
Türkoğlu E. Yetişkin bireylerin sağlıklı beslenmeye ilişkin tutumları ile uyku kaliteleri arasındaki ilişkinini incelenmesi; İstanbul, Şişli örneği. Haliç Üniversitesi. 2021.
39
Özenoğlu A, Gün B, Karadeniz B, Koç F, Bilgin V, Bembeyaz Z, ve ark. The attitudes of nutrİtİon lİteracy İn adults towards healthy nutrition and its relation with body mass index. Life Sciences 2021;16:1-18.
40
Aydın G. Farklı branşlardaki faal antrenörlerin fiziksel aktivite düzeyleri ile sağlıklı beslenmeye ilişkin tutumlarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi. 2021.
41
Çakır E, Karaağaç G. Healthy Eating Attitudes And Determination Of Social Appearance Anxiety Levels Of Individuals Attending To Gym Physical Activity. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi 2021;23:167-77.
42
Alamehmet MN. 18-25 yaş arası üniversite öğrencilerindeki internet bağımlılığının sağlıklı beslenmeye ilişkin tutum üzerine etkisi. Haliç Üniversitesi. 2021.
43
Ünal M. Vücut geliştirme sporuyla ilgilenen üniversiteli erkek öğrencilerde bigoreksiya eğilimi ve sağlıklı beslenme tutumları ilişkisi (Yüksek Lisans Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi. 2022.
