ÖZET

Son yıllarda yapılan çalışmalara göre Urfa fıstığı (Pistacia vera L.) fenolik bileşiklerin zengin bir kaynağı olup, gallik asit, kateşin ve epikateşin gibi yüksek derecede antioksidan üç maddeyi bir arada bulundurmaktadır. Antioksidan potansiyeli en yüksek ilk elli gıda arasında yer alan Urfa fıstığı ağaç yemişleri arasında suda ve yağda çözünen antioksidanlar açısından en zengin ve en çok çeşitliliğe sahip olup antosiyanin içeren tek yenilebilir kuruyemiş olma özelliğine sahiptir. Urfa fıstığı; antikanser potansiyeline sahip isoflavonlar ve transresveratrol gibi önemli bioaktif polifenol bileşikler de içermektedir. Urfa fıstığının dâhil olduğu Pistacia cinsinin bazı türleri halk arasında diş, gastrointestinal, karaciğer, idrar yolu ve solunum yolu rahatsızlıklarının iyileştirilmesinin yanında ayrıca afrodizyak, antiseptik ve antihipertansif etkilerinden dolayı çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. Birçok çalışmada Urfa fıstığının anti-inflamatuar aktivite, glisemik kontrol ve endotel fonksiyonu gibi vücut sağlığının idamesini sağlayan mekanizmaların devam etmesine yardımcı olduğu, ayrıca; aterogenezde LDL kolesterolünün okside olmasını engellediği, kanser ve kardiyovasküler hastalık gibi kronik hastalıklara karşı koruyucu rol oynayabildiği tespit edilmiştir. Diğer fıstık türleri arasında 10,05 mg/gram ile en yüksek potasyum içeriğine sahip olan Urfa fıstığı sodyum içerikli tuz ihtiyacını azaltarak tansiyon üzerinde dengeleyici bir rol oynayabilmektedir. Tohum ve özellikle dış kabuk ekstresinin birçok hastalığa olumlu etkisi olan Urfa fıstığının özellikle dış kabuğunun değerlendirilmesi açısından bu derleme önemlidir.