ÖZET
Thymus’un dünyada 341, Türkiye’de 46 türü bulunmakta olup bunlardan 19’u endemiktir. Aladağlar’da (Niğde) Thymus türleri mide ağrısı, soğuk algınlığı, nefes darlığı, öksürük, bronşit, şeker hastalığında kullanılmaktadır. Bu çalışma ile, Thymus brachychilus’un uçucu yağ analizi, etanol ekstraktının (EE) LC/MS analizi ve bu hücre hatları üzerindeki etkileri ilk kez araştırıldı.
Aladağlar’ın 3.290 metre yüksekliğinden toplanan endemik Thymus brachychilus Jalas’ın tür tayini yapıldıktan sonra ve herbaryum örneği haline getirilip, herbaryum numarası verilerek (HERA 1029) saklanmaktadır. 100 g kurutulmuş ve toz haline getirilmiş toprak üstü kısımlardan oluşan bitki materyali, Clevenger aparatı kullanılarak 3 saat süreyle distile edildi ve 0,42 mL uçucu yağ elde edildi. Yüz g bitkiden 3,28 g etanol ekstresi elde edildi. Uçucu yağ numunelerini analiz etmek için bir Agilent GC-FID/MS sistemi kullanıldı. Ekstrenin fenolik bileşikleri, LC-HRMS kullanılarak analiz edildi. Uçucu yağ ve etanol ekstrelerinin sitotoksisitesini değerlendirmek için MTT testi kullanıldı.
Thymol (%48,11), p-cymene (%12,92), carvacrol (%11,14) uçucu yağın ana bileşenleriydi. Ekstre için IC50 değerleri 1,64-15,76 μg/mL arasında hesaplandı. Uçucu yağ için ise IC50 değerleri 68,94-101,2 μg/mL arasında hesaplandı.
Hem EE, hem de uçucu yağ test edilen hücre hatlarında hücre ölümüne neden oldu. Bununla birlikte, ekstrenin uçucu yağa kıyasla daha etkili olduğu görüldü. Bunun yanı sıra, hücre tipleri arasında da bir fark görüldü, U118 MG nöronal hücreleri en hassas hücre hattı olarak tespit edildi.