ÖZET
Bu çalışma, Türkiye’de doğal olarak yetişen Daucus L. türlerinin uçucu yağlarının türler arası kimyasal değişkenliğini belirlemek ve biyolojik etkilerini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Türler şunlardır: D. carota, D. broteri, D. guttatus, D. littoralis, D. involucratus ve D. conchitae (endemik).
Meyve örneklerinden distilasyon yöntemiyle elde edilen uçucu yağlar GK-AİD ve GK-KS sistemleri ile analiz edilmiştir. Uçucu yağların anti-enflamatuvar ve antikolinesteraz etkileri araştırılmıştır. Anti-enflamatuvar etki, in vitro LOX enzim inhibisyon aktivitesi ile değerlendirilmiştir. Antikolinesteraz etkisi AChE ve BChE enzimleri üzerinde test edilmiştir.
D. carota uçucu yağlarının bileşenleri, oranları ve verimleri, örneklerin toplandığı yerlere bağlı olarak farklılık göstermiştir. Ana bileşenler; karotol (%1-74,6), β-bisabolen (%0,9-62,4), 11αH-himakal- 4-en-1β-ol (%0,3-49,4), trans-metilizoöjenol (%1-45,7) olarak tespit edilmiştir. D. broteri, D. guttatus, D. involucratus, D. littoralis, D. conchitae türlerine ait uçucu yağ ana bileşenleri sırasıyla; β-sinensal (%30,4), metilöjenol (%30,5), metilöjenol (%40,9), α-humulen (%29,4) ve metilöjenol (%29,6) olarak belirlenmiştir. Uçucu yağlar, anti-inflamatuvar aktivite göstermemiştir. D. carota türüne ait iki uçucu yağ numunesi, standarda kıyasla yüksek antikolinesteraz etki göstermiştir. AChE IC50 6,04±0,30 μg/mL, 2,15±0,10 μg/mL (Galantamin IC50 1,13±0,02 μg/mL) ve BChE IC50 11,32±0,20 μg/mL, 31,03±0,02 μg/mL (Galantamin IC50 12,15±0,36 μg/mL) olarak hesaplanmıştır. Bu uçucu yağlar yüksek seviyelerde 11αH-himachal-4-en-1β-ol (%25,04, %49,42) içermektedir.
Antikolinesteraz potansiyelleri nedeniyle bazı D. carota uçucu yağları, bileşenleri standardize edilerek Alzheimer hastalığında tedaviye destek amaçlı farmasötik veya nutrasötik ürünlerin hazırlanmasında değerlendirilebilir.