ÖZET
Amaç:
Bu çalışma, Türkiye’de doğal olarak yetişen Daucus L. türlerinin uçucu yağlarının türler arası kimyasal değişkenliğini belirlemek ve biyolojik etkilerini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Türler şunlardır: D. carota, D. broteri, D. guttatus, D. littoralis, D. involucratus ve D. conchitae (endemik).
Yöntemler:
Meyve örneklerinden distilasyon yöntemiyle elde edilen uçucu yağlar GK-AİD ve GK-KS sistemleri ile analiz edilmiştir. Uçucu yağların anti-enflamatuvar ve antikolinesteraz etkileri araştırılmıştır. Anti-enflamatuvar etki, in vitro LOX enzim inhibisyon aktivitesi ile değerlendirilmiştir. Antikolinesteraz etkisi AChE ve BChE enzimleri üzerinde test edilmiştir.
Bulgular:
D. carota uçucu yağlarının bileşenleri, oranları ve verimleri, örneklerin toplandığı yerlere bağlı olarak farklılık göstermiştir. Ana bileşenler; karotol (%1-74,6), β-bisabolen (%0,9-62,4), 11αH-himakal- 4-en-1β-ol (%0,3-49,4), trans-metilizoöjenol (%1-45,7) olarak tespit edilmiştir. D. broteri, D. guttatus, D. involucratus, D. littoralis, D. conchitae türlerine ait uçucu yağ ana bileşenleri sırasıyla; β-sinensal (%30,4), metilöjenol (%30,5), metilöjenol (%40,9), α-humulen (%29,4) ve metilöjenol (%29,6) olarak belirlenmiştir. Uçucu yağlar, anti-inflamatuvar aktivite göstermemiştir. D. carota türüne ait iki uçucu yağ numunesi, standarda kıyasla yüksek antikolinesteraz etki göstermiştir. AChE IC50 6,04±0,30 μg/mL, 2,15±0,10 μg/mL (Galantamin IC50 1,13±0,02 μg/mL) ve BChE IC50 11,32±0,20 μg/mL, 31,03±0,02 μg/mL (Galantamin IC50 12,15±0,36 μg/mL) olarak hesaplanmıştır. Bu uçucu yağlar yüksek seviyelerde 11αH-himachal-4-en-1β-ol (%25,04, %49,42) içermektedir.
Sonuç:
Antikolinesteraz potansiyelleri nedeniyle bazı D. carota uçucu yağları, bileşenleri standardize edilerek Alzheimer hastalığında tedaviye destek amaçlı farmasötik veya nutrasötik ürünlerin hazırlanmasında değerlendirilebilir.
